بهارانه ها
شادیانه‌های چکامه‌سرایان به مردم و پرچم مبارزه‌ی آنها در برابر قشریون و خودکامگان (شعرها و ترانه‌های سرزمین نوروز)
کشور من سرزمین شگفت‌انگیزی است. صدها مبارزه در صدها جبهه در جریان است. یکی از این جبهه‌ها، مبارزه برای بیان احساسات به ویژه احساس شادی و نشاط است. یک جریان عبوس و غم‌طلب می‌خواهد ترانه، شعر، شادی و نشاط را از لب‌ها و دل‌ها بزداید و عزا، اندوه، نوحه و مصیبت را جایگزین آنها کند. یک جریانِ در آشکارا عبوس و تارک‌دنیا ولی در پنهان دنیادوست و زرکیش، می‌خواهد مهرگان، سده، یلدا، چهارشنبه‌سوری و نوروز را از سالنامه‌ها پاک کند و ایام عزاداری محرم، صفر، موسویه، زینبیه، حسنیه و فاطمیه را جایگزین آنها کند. این جریان کمر همت به نابودی عید نوروز بسته و می‌خواهد عبد مبعث، عید غدیر و عید فطر را جانشین آن کند. اما به کوری چشم قشریون و سالوسان، مردم ما هر سال باشکوهتر آیین‌ها ملی را برگزار می‌کنند.
شاعران که محمد در آیه‌ی «وَالشُّعَرَاءُیتَّبِعُهُمُالْغَاوُونَ» [و شاعران را گمراهان پیروى مىكنند. سوره الشعراء، آیه ۲۲۴] و روایت «لأنیمتلئجوفأحدكمقیحاخیرلهمنأنیمتلئشعرا.» [اگر درون انسان پر از چرک باشد بهتر از آن است که از شعر پر باشد.] دشمنی آشتی‌ناپذیر خود را با آنها نشان داد، همواره به پیشواز بهار رفتند و شکست زمستان سرد و سیاه و آمدن بهار روشن و شادی‌بخش را جشن گرفتند و به مردم بهارانه و یا بهاریه پیشکش کردند.
بهار در بهارانه‌ها شاعران ما، به معنی نوزایی است و معنی نمادینی ژرف دارد که از تجدید حیات و نوسازی فردی تا اجتماعی را در بر می‌گیرد.
در بهارانه‌ها، سرایندگان با ستایش از خوبرویی‌های بهار زیبا، رنگین، نوشکفته، نوساز، دگرگونساز و زندگی‌بخش، اشتیاق و چشم‌انتظاری خویش را برای رسیدن به یار و همدم و بهتر شدن انسان و جامعه را زمزمه می‌کنند. آرمان نابودی کهنه، رکود و سکون و شوق زایش دوباره‌ی جنبش و حرکت را آواز می کنند.
سه عرصه زایش، دگرگونی و نوسازی در بهارانه‌های شاعران برجسته است:
- دگرگونی طبیعت
- دگرگونی فردی
- دگرگونی اجتماعی
دگرگونیطبیعت
در برخی ار بهارانه‌ها، شاعران چنان نقاشی‌های زیبا و دل‌انگیزی از طبیعت ترسیم کرده‌اند، و چنان شکفتن گل‌ها و آواز پرندگان را تصویر کرده‌اند که دل وجان از شنیدن و چشم از دیدن آنها سیر نمی‌شود.
دگرگونیفردی
برخی بهارانه‌ها علاوه بر وصف نوروز و جشن فروردین و توصیف زیبائی‌های طبیعت، انسان را به نشاط، شادمانی و خودسازی تشویق می‌کند.حافظ در بهارانه زیر، ما را به خوشدلی تشویق می کند:
نوبهار است در آن کوش که خوشدل باشیکه بسی گل بدمد باز و تو در گل باشی
من نگویم که کنون با که نشین و چه بنوشکه تو خود دانی اگر زیرک و عاقل باشی
چنگ در پرده همین می‌دهدت پند ولیوعظت آن گاه کند سود که قابل باشی
در چمن هر ورقی دفتر حالی دگر استحیف باشد که ز کار همه غافل باشی
نقد عمرت ببرد غصه دنیا به گزافگر شب و روز در این قصه مشکل باشی
گر چه راهیست پر از بیم ز ما تا بر دوسترفتن آسان بود ار واقف منزل باشی
حافظا گر مدد از بخت بلندت باشدصید آن شاهد مطبوع شمایل باشی
مولوی از ما می‌خواهد همگام با دگرگونی بهار، ما نیز تحول درونی و روحی پیدا کنیم و روادار، فروتن و مهربان شویم.
در بهاران کی شود سرسبز سنگخاک شو تا گُل برآیی رنگ رنگ
سال‌ها تو سنگ بودی دلخراش آزمون را یک زمانی خاک باش
دگرگونیاجتماعی
برخی از بهارانه‌ها، تنها آثار هنری زیبا و بیان احساسات و شادی و نشاط نیستند، بلکه بیان زندگی مردم، دردها، رنج‌ها، آرزوها و آرمان‌های آنها نیز هستند.
من در یک کتاب که آدرس آن در زیر می‌آید، قدم به گلستانی پر طراوت و بیکران گذاشتم و در گلزار سراسر سرزمین نوروز - ایران، افغانستان، تاجیکستان و ازبکستان - گشت و گذاری کرده‌ام. این کتاب ره‌آورد این گشت و گذار و عیدی و شادیانه من است برای شما.
احد قربانی دهناری
پارتیله
اسفند۱۴۰٢
در آدرس زیر کتاب بهارانه‌ها را می‌توانید دانلود کنید:
