۱۴۰۳-۱۰-۰۷

خدامراد فولادی

برخی کلیدواژه های فلسفه ی مارکسیستی5

وحدت ِ مادی- سیستمی:

تمام ِ پدیده های مشخص ِ مادی و ازجمله جانداران دارای وحدت ِ مادی سیستمی با طبیعت و با نوع ِ خویش اند. من دراینجا هم انسان ِتکین وهم انسان ِ نوعی-اجتماعی را مثال می آورم. نمونه ی نخست، ارگانیسم ِ انسان ِ تکین: مغز و دیگر اندام ها یک وحدت ِ مادی سیستمی را تشکیل می دهند که هیچ کدام بدون ِ آن دیگران کارآیی و توان ِ عملکردی ندارند. این وحدت ِمادی سیستمی، محصول و نتیجه ی وحدت ِ مادی سیستمی متقدم تر ِ طبیعی- زیستی ِ انسان ِ نوعی – تاریخی ِ پیشین است، که قادر است یک موجود ِنظیر ِخود و تاریخن پیشرفته تر از خود تولید نماید. به شرط ِ آنکه تمام اندامواره های آن فعالییت ِ عضوانی و سوخت و سازی ِ خود با محیط ِ طبیعی ِپیرامون را به خوبی انجام دهند.این وحدت ِ مادی سیستمی ِهمبسته ی تکین،درعین ِحالارتباط ِ تنگاتنگ وهمبسته ی سوخت و سازی با طبیعت ِ پیرامون، و از جمله با دیگر جانداران و حتا غیر ِ جانداران از یک سو، و ارتباط ِ تنگاتنگ ِ اجتماعی- تولیدی ِ زیستمندانه با نوع ِ خویش از سوی دیگر دارد، به طوری که بر همدیگر کنش و واکنش های تاریخی- دورانی می گذارند.همه ی زیست مندان، از گیاه گرفته تا پیشرفته ترین موجودات ِ غیر ِ انسان که محصول ِچندین میلیارد سال تکامل برروی زمین هستند، دارای شعور ِ نسبی متناسب با تکامل ِ نوع ِ خودهستند وبه لحاظ ِزیست طبیعی وزیست اجتماعی ِ ناشی از وحدت ِ مادی سیستمی ِ شان با نوع ِخود و با طبیعت ِ پیرامون خودگردان و خود سامان ده و خود تنظیم گراند. دراین وحدت ِ مادی سیستمی ِتکین ِدرعین ِ حال اجتماعی- تاریخی ، ممکن است یک ارگان یا اندامواره به هر دلیلی و ازجمله نقص ِ ژنتیک،فعالییت ِسوخت و سازی ِ خود را به درستی انجام ندهد و درنتیجه در کارکرد ِ دیگر اندام ها نیز ایجاد ِ اخلال نماید. تنها راه ِ چاره ی این مشکل، درمان ِ آن اندامواره به روش علمی است و نه پناه بردن به دعا و جادوجنبل و دیگر روش های خرافی مذهبی ی توسل به اراده ی مافوق ِبشر. یعنی عضو ِ ناقص در صورتی سلامت ِ خود را باز می یابد و با دیگر اعضا و اندامواره های همبسته اش همسویی ِ کارکردی وساز وکاری پیدا خواهدکردکه ناهمخوانیِ غیر ِ عادی اش با کلییت وحدت مند اندام های بدن درمان شود. به همین قیاس، در جامعه ی انسانی به مثابه ِ ساختار ِ تاریخی دورانی ِواحد و یا وحدتی مادی، و نه هنوز کاملن سیستمی،اگر یک اندامواره به لحاظ ِ سیاسی –مناسباتی ِ ناشی از کم توسعه یافته گی ِ تولیدی اقتصادی،با دیگر اندامواره های همدوران اش ناهمترازی داشته باشد،وظیفه ی خود ِ جامعه است که این نقص ِساز وکاری ِ عقب مانده اش را به شیوه ای علمی تاریخی جبران نموده تا شایسته گی ِهمترازی و کسب ِوحدت ِمادی سیستمی با دیگراعضا واندامواره های پیشرفته ی همدوران ِ خود را پیدا نماید.

این که تکامل ِ علمی- شناختی ِ انسان مشروط به تکامل ِابزار و نیروهای تولید و ازجمله خود ِانسان ِ کارورز ِ اندیشه ورز است، دقیقن بیانگر و نشانگر ِ وحدت ِ مادی سیستمی ِ حیات اجتماعی و کنش و واکنش های تولیدی مناسباتی ِانسان با نوع ِ خویش و با طبیعت است. با این توضیح که تکامل ِابزار و نیروهای مولد ِ تولیدی توزیعی در هر دو عرصه ی پراتیک ِ سیاسیو پراتیک ِ اقتصادی، محصول و نتیجه ی وحدت ِ مادی سیستمی ِ انسان با انسان و انسان با طبیعت است که در دو تئوری ِ ماتریالیسم ِ دیالکتیک و ماتریالیسم ِ تاریخی جمع بندی و بیان می شوند.

مارکس در گزاره ی نسبتن طولانی یی از گروند ریسه در بحث از تولید ِ سرمایه داری به مثابه ِ پیشرفته ترین دوران ِ تاکنونی ِ تاریخ ِ انسانی، این وحدت ِمادی-سیستمی را که ایجادگر ِتغییردر طبیعت و شناخت ِ علمی فلسفی( تئوریک) ِ بیش از پیش از طبیعت و ازجامعه می شود،اینگونه توضیح می دهد:« برای آنکه گردش ِ سرمایه با مانعی رو به رو نشود،همزمانی ِفعالییت ِتولیدی از شرایط ِ ضروری ِ رابطه ی انسان باطبیعت وانسان باانسان است. چرا که آن عناصری که سرمایه ناگزیر ازمبادله کردن و مبادله شدن به خاطر ِآنهاست،باید به طور ِ همزمان وهمبسته وارد ِجریان ِتولید وگردش ومراوده شوند. به عنوان ِمثال،در دهه ی سوم ِسده ی هژدهم نظام ِ نخریسی قادر نبود مواد ِخام ِ بافنده گیرا به مقدار ِ لازم تهیه وعرضه نماید. یعنی ابزار ِریسند گی نمی توانستپنبه یا کتان ِ لازم را همزمان و با سرعت ِ همزمان به فرایند ِ تولید وارد کند{ عقب افتاده گی ِ تولید ازنیاز،وبه هم خوردن ِ وحدت ِمادی سیستمی ِ تولید-نیاز-مصرف ِاجتماعی دریک جامعه مشخص ِ درعین ِحال پیشرفته}. نتیجه ی این کمبود، اختراع ِ ماشین ِ ریسنده گی بود که می توانست فراورده ی زیادتری عرضه کند{همزمانی وهمبستگی و وحدت ِ مادی سیستمی ِ تولید ِ اجتماعی، شناخت ِ اجتماعی برای برآورده سازی ِنیازو مصرف ِ اجتماعی ِانسان ها}. از این رو، می توان گفت: سازمان{ ساختار ِ} درونی و زنده ای که ازطریق ِرقابت درنظام ِسرمایه داری وجوددارد،همه ی سازوکارهای دخیل درتولید و مصرف و مناسبات ِ تولیدی و علمی– شناختی را یکجا وبه طور ِهمزمان برآورده می سازد و توسعه می دهد.».( گروندریسه، پرهام- تدین. جلد دوم. ص38- 39. توضیحات درون ِکروشه ازمن است.).

در گزاره ی زیر، مارکس با تکیه بر پیش آموزه و پیش اندیشیده ی دیالکتیکی- تکاملی ِ غایت مند، از بحث ِاقتصادی به فلسفه( تئوری ِ ماتریالیستی) نقب می زند:« ما در نظام ِسرمایه داری با گرایش ِجهان شمولی ِسرمایه روبه روهستیم که وجه ِتمایز ِآن از تمامی ِ نظام ها و مراحل ِپیشین ِتولید است. سرمایه اگرچه بنا برماهییت ِخود محدود است اما درجریان ِ توسعه اش گرایش به جهانی کردن ِ نیروهای تولید دارد و بدین ترتیب مقدمات ِ پیدایش ِ شیوه ی نوینی ازتولیدرافراهم می سازد که براساس ِرشد ِنیروهای مولد به جایی می انجامد که تحول ِ آزاد، بلامانع، مترقی، و جهانی ِنیروهای تولیدی،شرط ِ لازم برای جامعه و باز تولید ِ آن است و هدف ِ اصلی و غایت مند ِ آن فقط این است که جامعه از نقطه ی عزیمت اش درگذرد واز آنچه هست فراتر رود. این فراروی ، به آن معنااست که سرمایه داری در بر دارنده ی عنصری از تضاد است که سرانجام به غیر ِ سرمایه داری{سوسیالیسم وکمونیسم} خواهد انجامید،و این یعنی سرمایه داری آغازی است برای گذار به مرحله ی دیگر{ گذار ِ تاریخی دورانی از اینهمانی ِ سرمایه داری، به این نه آنی ِ تاریخی- دورانی ِ  سوسیالیسم و کمونیسم}.( همان کتاب. ص.64 . توضیحات ِ درون ِ کروشه از من است.).

نتیجه گیری کلی این که: هیچ استدلالی به اندازه ی وحدت ِ مادی سیستمی ِ درون ساختاری ِ طبیعت در اشکال ِ متنوع و کثیرالوجه ِ بی جان و جاندار ِ آن، و تکامل ِ قانون مند و نظام مند ِ این اشکال و پدیده های متنوع، اثبات کننده ی هستی ِ بی آغاز و پایان وخودگردان و خود سامانده ِماده ی درحرکت نیست. جمع بست و توضیح ِ این حرکت ِ متنوع ِ کثیرالوجه ، وظیفه ی ماتریالیسم دیالکتیک و تاریخی است.

 

خدامراد فولادی

یک نظر بنویسید

 

نظرات شما

بدون نظر